Гісторыя лясгаса
Пастановай ЦВК і СНК СССР ад 02.07.1936 г. №66/1162 «Аб арганізацыі Галоўнага ўпраўлення лесоохраны і лесанасаджэнняў» было створана Галоўнае ўпраўленне лесоохраны і лесанасаджэнняў пры СНК СССР, а ў рэспубліках, краях і абласцях ствараліся непасрэдна падпарадкаваныя яму Упраўлення лесоохраны і лесанасаджэнняў . На падставе названага пастановы на тэрыторыі Лепельскага, Чашніцкага і Халопеніцкага раёнаў быў утвораны Лепельскі лясгас.
У жніўні 1937 года на падставе Пастановы Савета народных Камісараў СССР і Цэнтральнага Камітэта ВКП (б) «Аб аказанні дапамогі калгаснаму сялянству Беларускай ССР і аб ліквідацыі наступстваў шкодніцтва ў справе калгаснага будаўніцтва» калгасам перададзеныя з лясоў дзяржаўнага і мясцовага значэння 480 тысячаў гектараў лясных угоддзяў. У тым ліку па Лепельскім раёне за 4 800 гектараў, па Чашніцкі раён - 2 900 гектараў.
Падчас Вялікай айчыннай вайны, 29 лістапада 1943 года (Віцебская вобласць яшчэ была акупаваная) быў выдадзены загад № 408 па Галоўнаму ўпраўленню лесоохраны і лесанасаджэнняў пры Савеце Народных Камісараў СССР «Аб аднаўленні працы тэрытарыяльных упраўленняў лесоохраны і лесанасаджэнняў Беларускай ССР», згодна якога прадпісвалася аднавіць працу дзесяці лясгасаў па Віцебскай тэрытарыяльнаму кіраванні лесоохраны і лесанасаджэнняў, у тым ліку і Лепельскага.
У склад Лепельскага лясгаса ўваходзіла пяць лясніцтваў: Красналуцкае, Чашніцкае, Каменскае, Валосавіцкае і Зацякляскае.
Агульная плошча лясгаса на тэрыторыях трох раёнаў: Лепельскага, Чашніцкага і Халопеніцкага па стане на 1 кастрычніка 1944 года складала 67 243 гектара, у тым ліку пакрытая лесам 60 886 гектараў.
Па лясніцтвам плошчы складалі адпаведна:
- Красналуцкае – 15 910 і 14 878 гектараў;
- Чашніцкае – 11 394 і 9 869 гектараў;
- Каменское – 8 567 і 7 275 гектараў;
- Валосавіцкае – 16 041 і 14 548 гектараў;
- Зацякляскае – 15 381 і 14 404 гектара.
У штаце лясгаса было 12 пасад:
- дырэктар лясгаса;
- старэйшы ляснічы;
- інжынер па лясной гаспадарцы;
- інжынер па лясных культур;
- тэхнік па лясной гаспадарцы;
- інспектар па ахове лясоў;
- галоўны бухгалтар;
- бухгалтар;
- статыст;
- справавод-машыніст;
- загадчык гаспадаркі-кладаўшчык;
- конюх-фурман.
У штатах лясніцтваў былі:
- ляснічы;
- памочнік ляснічага;
- бухгалтар;
- 3 - 4 аб'ездчыка;
- 9 - 18 леснікоў;
- конюх.
Кантора лясгаса размяшчалася ў горадзе Лепелі па вуліцы Будзёнага, дом 10 (цяперашняе телеателье).
Усяго па лясгасу і ляснікоўствам колькасць працуючых склала 124 чалавекі (да вайны было 125 чалавек).
Першым пасляваенным дырэктарам Лепельскага лясгаса быў прызначаны Мілы Андрэй Сцяпанавіч, які сваім загадам № 1 ад 10 ліпеня 1944 года залічыў на пасады:
- Старэйшага ляснічага - Ралькова Пятра Герасімовіча;
- Інспектара па ахове лесу - Палянскага Апанаса Іосіфавіча;
- Галоўнага бухгалтара - Хацкевіча Сяргея Цярэнцьевіч;
- Сакратара-справавода - Камека Івана Захаравіча;
- статыстаў - Шаціла Алену Іванаўну;
- загадчык гаспадаркі - Баньковіча Піліпа Сцяпанавіча;
- конюха - Любамірскага Іосіфа Пятровіча.
Ляснічымі былі прызначаны:
- Безгін Міхаіл Аляксеевіч - Красналуцкае лясніцтва;
- Гардзееў Канстанцін Іванавіч - Чашніцкае лясніцтва;
- Ясвец Станіслаў Іосіфавіч - Каменскае лясніцтва;
- Шарстук Іван Спірыдонавіч - Валосавіцкае лясніцтва;
- Жарнасек Васіль Іванавіч - Зацякляскае лясніцтва.
У верасні 1944 года была праведзена інвентарызацыя і складзены акт пра шкоду, прычыненым Лепельскага лясгасу нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Разрабаваньне і знішчэнне маёмасці і пабудоў лясгаса адбывалася ў тры этапы: пры уступленні гітлераўскіх войскаў у Лепельскі раён 5 ліпеня 1941 гады, падчас карнай аперацыі супраць партызан 20 лютага 1943 года і пры падрыхтоўцы да адступлення ў траўні - чэрвені 1944 года.
Усяго за час акупацыі было высечана 845 гектараў (219 тысяч м 3) дрэвастояў ў саспелых, прыспешвалася і средневозрастных насаджэннях, высечана 56 гектараў маладнякоў. Было знішчана 5 гектараў пасеваў збожжавых культур і 299 гектараў сенакосаў; гараж, 22 вытворчых памяшкання і 11 жылых дамоў, якія належалі лясгасу. Разрабавана маёмасць: грузавы аўтамабіль і 7 вазоў на жалезным хаду, 7 коней, нарыхтаваныя лесаматэрыялы, дровы - 28 500 м 3, будаўнічых матэрыялаў 13 тысяч м 3. Акрамя таго, былі знішчаныя матэрыялы лесаўпарадкавання на плошчы 173 тысячы гектараў.
Па стане на 1 студзеня 1946 года ў складзе Лепельскага лясгаса засталіся чатыры лясніцтва на тэрыторыі Лепельскага і Чашніцкага раёнаў з агульнай плошчай 51 383 га і лесапакрытай 46 728 га:
- Зацякляскае з агульнай плошчай 15 381 га, лесапакрытай 13 945 га
- Валосавіцкое з агульнай плошчай 16 041 га, лесапакрытай 14 427 га
- Чашніцкае з агульнай плошчай 11 394 га, лесапакрытай 9 925 га
- Каменскае з агульнай плошчай 8 567 га, лесапакрытай 7 476 га.
- Красналукскае лясніцтва (15 860 га) перададзена ў склад Крупскага лясгаса Мінскай вобласці.
У 1949 годзе было створана Свядское лясніцтва, ляснічым быў прызначаны Вячэрскі В.М.
Загадам па Віцебскім абласным кіраванні лясной гаспадаркі №181 ад 1949/12/29 г. «за дасягненне высокіх паказчыкаў у выкананні вытворчых заданняў, прымяненне Стаханаўскай метадаў працы і актыўны ўдзел у сацыялістычным спаборніцтве» Ганаровай граматай Міністэрства лясной гаспадаркі СССР былі ўзнагароджаны:
- Гардзееў Канстанцін Іванавіч - ляснічы Зацякляскага лясніцтва.
- Прывада Пётр Сямёнавіч - ляснік Зацякляскага лясніцтва.
- Балотнік Марыя Дзмітрыеўна - штатная рабочая Зацякляскага лясніцтва.
- Мацкевіч Вера Дзмітрыеўна - штатная рабочая Зацякляскага лясніцтва.
- Крыцкі Дзяніс Фядотавіч - штатны працоўны Свядскага лясніцтва.
- Пшэнка Мікіта Піліпавіч - ляснік Свядскага лясніцтва.
- Максімавіч Якаў Іванавіч - аб'ездчык Чашніцкага лясніцтва.
- Халімоненка Нестар Мацвеевіч - ляснік Каменскага лясніцтва.
З ліку ўзнагароджаных 19 чалавек па Віцебскай вобласці 8 былі з Лепельскага лясгаса, гэта сведчыць аб тым, што лясгас быў адным з лепшых у Віцебскім абласным упраўленні лясной гаспадаркі.
У 1957 году да лясгасу былі далучаны яшчэ 4 лясніцтва:
- Весніцкае, плошчай 11 754 га;
- Вялікадолецкае - 5 789 га;
- Плінскае - 5 397 га;
- Ушацкае - 9 803 га.
Плошча лясгаса стала 74 639 га на тэрыторыях Лепельскага, Чашніцкага, Ушацкага і часткова Бешанковіцкага раёнаў. Акрамя таго, у склад дзяржлясфонду было прынята 2 811 гектараў лясоў калгасаў, аб'яднаных саўгасамі, з іх перададзена саўгасам на доўгатэрміновае карыстанне 2 344 га.
Такім чынам, плошча лясгаса стала 74 093 га, пры гэтым штатны расклад апарату лясгаса не змянілася.
У сакавіку 1960 год са складу Крупскага лясгаса ў Лепельскі лясгас прынята Краснолуцкае лясніцтва плошчай 11 500 га з колькасцю рабочых, служачых і лясной аховы 24 чалавекі. Такім чынам, у пачатку 1960 года налічвалася 9 лясніцтваў з агульнай колькасцю 169 чалавек. Аднак такое становішча падоўжылася крыху больш за паўгады.
На падставе распараджэння Савета Міністраў БССР ад 29 верасня 1960 года №1485-р, загаду па Галоўнаму ўпраўленню лясной гаспадаркі пры СМ БССР ад 3 лiстапада 1960 года №264 і загаду па Віцебскім абласным кіраванні лясной гаспадаркі ад 17 снежня 1960 года №210 быў створаны Ушацкі лясгас куды перайшлі чатыры лясніцтва і ўсе лясы Ушацкага адміністрацыйнага раёна агульнай плошчай 32 708 га, у тым ліку лесапакрытай 28 553 га.
У 1961 годзе створана новае, сёмае лясніцтва - Старасельскае, праведзена лесаўпарадкавання Лепельскага лясгаса.
У 1964 годзе было пабудавана новы будынак канторы лясгаса на вуліцы Дэпаўской, якое выкарыстоўваецца да цяперашняга часу.
У сакавіку 1967 года за кошт разузбуйнення Краснолуцкага і часткова Свядскага лясніцтваў было створана Кашчынскае лясніцтва з агульнай плошчай 6 225 га.
У 1972 годзе за кошт разузбуйнення Зацякляскага і Свядскага лясніцтваў ўтворана Барсукоўскае лясніцтва плошчай 5 988 га.
Такім чынам, па стане на 1 студзеня 1974 года плошча лясоў Лепельскага лясгаса складала:
1. Заазерскае лясніцтва | – 5 686 га, | у т.л. пакрытая лесам | 4 813 га |
2. Зацякляскае лясніцтва | – 1 843 га | - « - | 9 689 га |
3. Свядскае лясніцтва | – 8 519 га | - « - | 7 796 га |
4. Барсукоўскае лясніцтва | – 5 988 га | - « - | 5 413 га |
5. Валосавіцкае лясніцтва | – 10 271 га | - « - | 8 992 га |
6. Красналуцкае лясніцтва | – 9 995 га | - « - | 8 315 га |
7. Кашчынскае лясніцтва | – 7 975 га | - « - | 7 257 га |
8. Чашніцкае лясніцтва | – 7 348 га | - « - | 6 822 га |
9. Старасельскае лясніцтва | – 5 284 га | - « - | 4 939 га |
Усяго : | 71 829 га | - « - | 64 036 га |
Колькасць лясгаса на гэты перыяд складала 239 чалавек, у тым ліку 71 чалавек - працоўных.
Распараджэннем Савета Міністраў Беларускай ССР ад 1 Верасень 1982 года Барсуковское лясніцтва і частка тэрыторыі Затеклясского лясніцтва пляцам 9 524 га перададзены Бярэзінскаму дзяржаўнаму біясферным запаведніку для арганізацыі эксперыментальнага лесапаляўнічай гаспадаркі. У гэтым жа годзе за кошт дзяржлясфонду Слабадскога лясніцтва створана Велеўшчынскае лясніцтва, якое было скарочана ў 1987 годзе.
У 1999 годзе Чашніцкае лясніцтва было перададзена ў склад Бешанковіцкага лясгаса, а ў 2000 - 2001 гадах былі прынятыя больш за 26 тысяч гектараў малапрадуктыўных сельскагаспадарчых зямель.
У 2009 годзе набыта абсталяванне і створана вытворчасць па выпуску паліўных шчэпак, набыты форвардэр «Амкадор», у 2010 годзе набыты харвестор Ponsse і другі форвардэр "Амкадор".
ПАЛЯЎНІЧАЯ ГАСПАДАРКА
У 1997 годзе на тэрыторыі Лепельскага раёна ліквідаваная структура ГА БООР, паляўнічыя ўгоддзі на плошчы 112 тыс гектараў перададзеныя лясгасу для арганізацыі лесапаляўнічай гаспадаркі. У чэрвені 200 года створана ТАА «Паляўнічая гаспадарка «Заранка», якому перададзена 47 тыс. Га охотугодья ў межах Слабадскога і Валосавіцкага лясніцтваў.
У 2004 годзе было створана паляўнічая гаспадарка ТДА «Лебур-ХантФіш», якому было перададзена 21,2 тыс. Гектараў паляўнічых угоддзяў у межах Каменскага лясніцтва.
У выніку плошча паляўнічых угоддзяў лесапаляўнічай гаспадаркі склала 49,2 тысячы гектараў, у тым ліку лясных 13,7 тыс.га, водна-балотных 6,5 тыс.га і палявых 29 тысяч гектараў.
2001 год - пабудаваны дом паляўнічага на аб'екце «Лясной кардон на возеры Доўгае».
У 2006 годзе на тэрыторыі Стайскай лясніцтва паблізу в. Заполле пабудаваны вальер, завезены 36 асобін высакароднага аленя і 60 асобін лані еўрапейскай для гадоўлі і аднаўлення папуляцыі.
2010 год - пабудаваны другі гасцявой домік на тэрыторыі кардона на возеры Доўгае.
2016 год - пабудаваны трэці гасцявой домік на тэрыторыі кардона на возеры Доўгае.
АСАБЛІВА АХОЎНЫЯ ПРЫРОДНЫЯ ТЭРЫТОРЫІ І АБ'ЕКТЫ
У снежні 1963 года пастановай Дзяржаўнага камітэта па ахове прыроды пры Савеце Міністраў БССР аб'яўлены помнікам прыроды рэспубліканскага значэння «Цар-дуб» ў в. Тадуліна Лепельскага сельсавета, перададзены пад ахову Валосавіцкаму лясніцтву.
У 1990 годзе на тэрыторыі Слабадскога лясніцтва утвораны гідралагічным-журавінавы заказнік «Клецішча» плошчай 200 га.
У 1992 годзе рашэннем Чашніцкага райвыканкама вызначаны геалагічны помнік прыроды мясцовага значэння - валун «Змеяў камень» паблізу в. Гогалеўка на тэрыторыі Кашчынскаго лясніцтва.
У 1999 годзе ўтвораны два біялагічных заказніка мясцовага значэння на тэрыторыі Старасельскага лясніцтва: «Ліпнікі" плошчай 1,7 га і «Зялёнае Лядо» плошчай 98,8 га.
У 2004 годзе на тэрыторыі Стайскага лясніцтва утвораны ландшафтны заказнік «Пышногоры» плошчай 708 гектараў.